Rzeszowskie Piwnice

🏰 RZESZOWSKIE PIWNICE 🏰

📆 wtorek - niedziela 📆

🕙 10:00-19:00 🕖

📪 ul. Rynek 26

35-064 Rzeszów

Interaktywna instytucja kultury działająca w strukturach Estrady Rzeszowskiej – samorządowej instytucji kultury Miasta Rzeszowa!

🦇

Dawno, dawno temu, w rozległej kotlinie przeciętej korytarzem rzeki Wisłok istniała osada, w miejscu której ulokowano później Rzeszów. Ani pożary, ani wichry dziejów nie zatrzymały rozwoju tego miasta. Jego bujną historię i legendy możecie poznać multimedialnie, schodząc do podziemi skrywających wiele sekretów i potworną ropuchę śpiącą kamiennym snem.

Historia w pigułce

W średniowiecznym Rzeszowie, lokowanym na prawie magdeburskim w 1354 roku przez króla Kazimierza Wielkiego, kwitł handel i rzemiosło. Korzystne położenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych, jak również liczne przywileje królewskie korzystnie wpływały na rozwój miasta. Rolę magazynów handlowych oraz tzw. „sklepów ziemnych” pełniły piwnice, budowane pod kamienicami, placem rynkowym, a także pod przyległymi ulicami, tworząc nieregularną sieć komór i korytarzy na różnych głębokościach, dochodzących nawet do dziesięciu metrów. Piwnice drążone były w miękkim gruncie lessowym, następnie wzmacniane drewnem dębowym lub murowane kamieniem bądź cegłą. Podziemne magazyny zapewniały towarom odpowiednio niską temperaturę przechowywania, chroniły przed złodziejami i pożarami. W czasach zagrożeń – wojen, najazdów tatarskich i kataklizmów – piwnice zapewniały mieszkańcom miasta schronienie – korytarze prowadziły do znajdującej się na Rynku studni, umożliwiając tym samym dostęp do wody, wąskie przejścia sprzyjały łatwemu barykadowaniu dostępu do piwnic. Komory znajdujące się obecnie najpłycej pod płytą Rynku to pozostałości średniowiecznego domu mieszkalnego, w którym zachowały się relikty ceglanego sklepienia krzyżowo-żebrowego, kamienny portal, kamienne okno oraz część oryginalnej posadzki. Jest to najstarsza, zachowana część miasta.

Prosperita miasta trwała do XVIII wieku. Po tym okresie sytuacja społeczno-polityczna uległa pogorszeniu, handel zaczął upadać, a piwnice nie były już tak bardzo potrzebne. Część z nich zasypano i zamurowano. Te położone płycej służyły jeszcze latami – podczas II wojny światowej ukrywali się w nich Żydzi, którzy uciekli z rzeszowskiego getta, a „sklepy ziemne” funkcjonowały do lat siedemdziesiątych XX wieku.

W latach sześćdziesiątych XX wieku z powodu przedostawania się do podłoża wód opadowych, jak również w wyniku nieszczelnych sieci wodno-kanalizacyjnych, skała lessowa traciła swoją stabilność, powodując zagrożenie dla Rynku i kamienic. Następowało zapadanie się powierzchni i osiadanie kamienic. Podjęto wówczas decyzję o ratowaniu rzeszowskiej Starówki.

W ramach pierwszego etapu doprowadzono do likwidacji wyrobisk i zabezpieczenia korytarzy i piwnic położonych w południowej i wschodniej części Rynku.

Etap drugi przypadał na koniec lat siedemdziesiątych XX wieku i stanowił kompleksową akcję ratunkowo-zabezpieczającą.

Etap trzeci (lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte XX wieku) prowadzony był pod ścisłym nadzorem konserwatorsko-archeologicznym i doprowadził do zabezpieczenia fundamentów i piwnic większości kamienic w Rynku, jak również do wzmocnienia i udrożnienia komór i łączących je korytarzy biegnących pod płytą Rynku. Odpowiednio zabezpieczone i odrestaurowane piwnice oraz korytarze posłużyły do utworzenia Podziemnej Trasy Turystycznej „Rzeszowskie piwnice”.

Po zakończeniu prac adaptacyjnych w grudniu 2000 r. gotowa była podziemna trasa turystyczna długości 213 m, składająca się z 34 pomieszczeń - komór i korytarzy oraz ciągów schodów. Najniżej położona piwnica na trasie znajdowała się na głębokości 9 m 58 cm. Najwęższym miejscem na trasie były Lochy Tatarskie o szerokości 70 cm, znajdujące się pomiędzy kamienicą Rynek 14 a sztucznym Korytarzem Lubomirskich. Całość trasy otrzymała oświetlenie elektryczne, a punkty świetlne zamontowano zarówno pod sklepieniem jak i blisko spągu. Podziemną Trasę Turystyczną udostępniono do zwiedzania 19 kwietnia 2001 r., jej administrowaniem zajmowało się Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.

Czwarta faza przebudowy rzeszowskiej Starówki to projekt „Realizacja II części Podziemnej Trasy Turystycznej wraz z rekonstrukcją płyty Rynku Staromiejskiego w Rzeszowie”, obejmujący kompleksową przebudowę płyty Rynku, przedłużenie Podziemnej Trasy Turystycznej o 156 metrów oraz budowę obiektu wejścia do Trasy. Podczas prac odkryto i zabezpieczono fragmenty zabudowy piwnic z XVI-XVIII w. oraz ślady pożaru miasta w 1842 roku. Prace archeologiczne wykazały istnienie śladów działalności człowieka w tym miejscu trzy tysiące lat przed naszą erą. Wydłużona trasa liczyła po zakończeniu projektu 369 metrów i obejmowała dodatkowo małą pętlę wyrobisk pod pawilonem wejściowym oraz kilka korytarzy i piwnic prowadzących w stronę kamienicy Rynek 19, czyli dotychczasowego wyjścia z podziemi. Inauguracja wydłużonej Trasy odbyła się 14 grudnia 2007 r.

Piątym, ostatnim etapem jest realizacja od 2017 r. projektu „Rzeszowskie Piwnice – interaktywna instytucja kultury” w ramach działania 8.1 Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020. Przedmiotem projektu był zakup sprzętu i wyposażenia, który pozwolił na stworzenie nowej odsłony Rzeszowskich Piwnic jako interaktywnej instytucji kultury, łączącej aspekty historyczne z nowoczesnymi technikami i metodami ukazania wielowątkowej historii Rzeszowa w szerszej niż dotąd perspektywie. W obiekcie wykonano sieć IT i system nagłośnienia niezbędne do funkcjonowania wystawy. W celu zapewnienia bezpieczeństwa wykonano system kontroli dostępu, system sygnalizacji pożaru oraz system monitoringu wizyjnego (CCTV). Przewodnicy zostali wyposażeni w bezprzewodowy system komunikacji. Ważnym elementem przedsięwzięcia było również opracowanie dokumentacji i wykonanie robót budowlanych koniecznych do realizacji ekspozycji multimedialnych, m.in. instalacji elektrycznych i teletechnicznych. Obiekt został udostępniony odbiorcom 3 stycznia 2022 r.

Serdecznie zapraszamy!

🎊