Rzeszów kiedyś

19 stycznia 1354 r. Kazimierz Wielki na prawie magdeburskim lokował Rzeszów. Przywilej lokacyjny nadał Janowi Pakosławicowi ze Stróżysk, który przyjął nazwisko Rzeszowski. Zapoczątkowano tym samym ród, w którego rękach miasto pozostało do końca XV w.

Rzeszów był miastem prywatnym, oznaczało to że właściciele sprawowali kontrolę nad jego funkcjonowaniem, ale mieszkańcy w granicach przyznanego im niemieckiego państwa posiadali immunitet sądowy i administracyjny.

Lata 1498 i 1502, to okres, gdy rozwój Rzeszowa został zahamowany przez najazdy wojsk tatarskich. Zabudowę miasta niszczyły wybuchające pożary, po których odbudowywano budynki z trwalszych materiałów.

W 1589 r. Zofia Rzeszowska poślubiła Mikołaja Spytka Ligęzę. Zapoczątkowała tym samym najświetniejszy czas rozwoju miasta. Za czasów Ligęzy wybudowano rzeszowskie obwarowania, przebudowano układ komunikacyjny i rozpoczęto budowę obiektów, takich jak zamek i klasztor Ojców Bernardynów.

W XVII w. Rzeszów przeszedł w ręce Jerzego Sebastiana Lubomirskiego. Było to skutkiem jego ślubu z córką Mikołaja - Konstancją Ligęzianką. Stał się wtedy miastem rezydencjonalnym rzeszowskiej linii Lubomirskich. Stworzyli oni ośrodek kulturalny i artystyczny, który był w Polsce znaczący. Wybudowano wtedy kolegium pijarów, przebudowano fortyfikacje, jak i sam zamek, zbudowano klasztor i kościół Ojców Reformatów, wzniesiono wieżę dzwonniczą przy kościele farnym, synagogę nowomiejską i Letni Pałac.

Od 1768 do 1772 r. miasto było terenem walk prowadzonych podczas konfederacji barskiej. 13 sierpnia 1769 r. wojska konfederackie i rosyjskie walczyły pod Powietną (aktualnie osiedle Pobitno).

Po I rozbiorze Polski, Rzeszów znalazł się w granicach Austrii. Na terenach podkarpacia powstało Królestwo Galicji i Lodomerii. Językiem urzędowym został niemiecki. W 1845 r. w czerwcu Rzeszów stał się wolnym miastem na mocy decyzji cesarza Ferdynanda I.

W późniejszych latach wybudowano linię kolejową i rozbudowywano sieć dróg. Rzeszów otrzymał połączenie kolejowe z Krakowem (1858), następnie Lwowem (1861), Sandomierzem (1887), Jasłem (1890) i Rozwadowem (1900). Stworzyło to możliwość dotarcia do Niemiec, Austrii, Czech i Węgier.

Podczas I wojny światowej Rzeszów dwukrotnie zajęły wojska rosyjskie, a odbijali go Austriacy. Kres władzy Austrii w Rzeszowie położyło utworzenie w Krakowie Polskiej Komisji Likwidacyjnej. 1 listopada 1918 r. miasto stało się wolne. Burmistrz Krogulski odebrał przysięgę od rzeszowskich urzędników na wierność polskiemu państwu.

W latach 1937–1939 miasto stało się istotnym ośrodkiem przemysłu maszynowego (za czasów istnienia Centralnego Okręgu Przemysłowego). Powstały Państwowe Zakłady Lotnicze przekształcone później w Wytwórnię Sprzętu Komunikacyjnego PZL - Rzeszów (obecnie Pratt & Whitney), a także otworzona została filia fabryki Cegielskiego.

Pod przewodnictwem prezydenta Niemierskiego rozpoczęto pracę nad zagospodarowaniem przestrzennym miasta. Z funduszy rządowych finansowano budowę gmachu Poczty Polskiej przy ul. Moniuszki. Rozbudowano również Szpital Powszechny przy ul. Szopena oraz kompleks budynków Ubezpieczalni Społecznej przy ul. Hetmańskiej.

9 września 1939 r. w Rzeszowie rozpoczęła się okupacja niemiecka. Od rana, aż do nocy następnego dnia miasta broniła 10. Brygada Kawalerii gen. Stanisława Maczka. Rzeczywistość w mieście w latach 1939 – 1945 była niestabilna i złożona (dominowały dwie przeciwstawne struktury: niemiecka administracja i Polskie Państwo Podziemne). Po wkroczeniu do Rzeszowa Armii Czerwonej na komisarza mianowano Tomasza Radwana. Mianował go Komendant Miasta z ramienia AK kpt. Adama Długosza.

Po II wojnie światowej Rzeszów stał się centrum administracyjno-kulturalnym południowo - wschodniej Polski. Przyczyniła się do tego utrata ziem kresowych i Lwowa. W sierpniu 1944 r. Rzeszów został ustanowiony stolicą województwa rzeszowskiego. W II poł. lat 40 zakończono wstępną odbudowę miasta po wojnie, a w 1949 r. oddano do użytku pierwsze izby mieszkaniowe stworzone w nowym budownictwie. Dwa lata później do miasta przyłączono kolejne tereny (obszar powiększony został z 8 km2 do 39 km2).

W 50 i 60 latach XX w. miasto prężnie się rozwijało. Powstawały osiedla i obiekty użyteczności publicznej (m.in. Urząd Wojewódzki, ówczesny Komitet Wojewódzki PZPR, Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej, Dom Kultury WSK., kino „Zorza”, hala targowa, stadion ZKS „Stal”, szpital MSW, najnowocześniejszy w kraju budynek Rzeszowskich Zakładów Graficznych, zespół obiektów sportowych WOSiR (hale i baseny).

Sieć wodociągowa powstała w 1956 r. Wtedy też zostały unowocześnione i przebudowane sieci: gazowa, telefoniczna, kanalizacyjna i elektryczna. W 1965 r. powstał nowy dworzec autobusowy. Przy okazji elektryfikacji linii kolejowej Kraków – Przemyśl rozbudowano i zmodernizowano Dworzec Główny PKP. 21 września 1963 r. wjechał do miasta pierwszy elektryczny pociąg.

Przedwojenne tradycje przemysłu lotniczego oraz wdrożonego programu COP ukształtowały rozwój gospodarczy w mieście. W 1948 r. w zakładach WSK – PZL rozpoczęto produkcję sowieckich silników lotniczych, a na terenie zniszczonej Fabryki Obrabiarek H. Cegielskiego uruchomiony został Zakład Przemysłu Drutowego, który w roku 1951 rozbudowano pod nazwą Rzeszowska Fabryka Sprzętu Gospodarczego (w 1952 r. wyprodukowano tam pierwszy w Polsce odkurzacz). 15 lat (1967 r.) później fabrykę przemianowano na Rzeszowskie Zakłady Elektromechaniczne „Predom - Zelmer”.

W latach 60 i 70 wybudowane zostało kilka zakładów przemysłowych (m.in. Zakłady Mięsne, Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Conres”, Zakłady Przetwórstwa Owocowo - Warzywnego „Alima”, Zakłady Graficzne, Zakłady Automatyki Motoryzacyjnej, Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne „Polfa”, Zakłady Optyczne „Optores”, Fabryka Wyrobów ze Srebra „Resovia Silver”).

W latach 70 w mieście zaszło wiele korzystnych zmian, ale również pogłębiły się problemy, takie jak słaby handel detaliczny, braki zaopatrzeniowe (np. artykułów spożywczych). Był to problem nie tylko Rzeszowa, ale całego kraju, co było powodem wielu strajków. W 1980 r. do strajkujących dołączyły rzeszowskie MPK, PKS i WSK.

Międzyzakładowy Komitet Założycielski (MKZ) NSZZ „Solidarność” z siedzibą w WSK został założony 12 września 1980 r. (przewodniczącym został Antoni Kopaczewski). Do końca roku 1980 w większości przedsiębiorstw w mieście działały już struktury „Solidarności”.

Głośno o Rzeszowie było od 2 stycznia do 19 lutego 1981 za sprawą prowadzonego od roku strajku okupacyjnego w Domu Kolejarza (siedzibie byłej WRZZ) przez członków NSZZ „Solidarność” i nielegalnej wtedy jeszcze „Solidarności” rolników. Doprowadziło to do podpisania porozumień rzeszowsko – ustrzyckich. Prowadzono również batalię (strajk okupacyjny) o to, by móc zarejestrować Niezależne Stowarzyszenie Studentów. Toczono ją na wszystkich uczelniach rzeszowskich.

Symbolem ery „Solidarności” w Rzeszowie z lat 1980 – 1981 była likwidacja więzienia zlokalizowanego na zamku Lubomirskich. Istotnym w rozwoju Rzeszowa momentem stała się ostatnia dekada XX w. Nastąpiła wtedy ewolucja gospodarcza i polityczna, a co jeszcze ważniejsze zmieniła się ludzka świadomość.

2 czerwca 1991 r. w ramach jednej z pielgrzymek do Ojczyzny miasto odwiedził Ojciec Święty Jan Paweł II. 25 marca 1992 r. powołano do istnienia diecezję rzeszowską. Jej stolicą stał się Rzeszów, a kościołowi pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa nadana została ranga katedry.

W 1992 r. odtworzono pomnik Leopolda Lisa - Kuli. Stanął on na swoim starym miejscu. Rok później odsłonięto pierwszy w Polsce pomnik związanego z Rzeszowem gen. Władysława Sikorskiego.

Rzeszów posiada swój własny hejnał. Jest on odgrywany z budynku miejskiego ratusza, a dźwięk jego niesie się po całym rynku. Został skomponowany przez jazzowego artystę – Tomasz Stańka.

Od 1 stycznia 1999 roku Rzeszów stał się stolicą nowo utworzonego województwa podkarpackiego. W latach 2006–2008 w związku z poszerzeniem granic o Przybyszówkę, Załęże oraz Słocinę miasto powiększyło swoją powierzchnię do 91,54 km², a liczba ludności przekroczyła 170 tys. Jeśli chcecie wiedzieć, jak wygląda Rzeszów obecnie, kliknijcie TUTAJ