Zamieszkiwali południowo-wschodnie tereny Polski, czyli powiaty: łańcucki, przeworski i częściowo rzeszowski, jarosławski, strzyżowski oraz ropczycko-sędziszowski.
Kim byli Rzeszowiacy i skąd wywodzi się ta odrębność kulturowa?
Twórcą określenia “Rzeszowiacy” był Jan Stanisław Bystroń, który wskazywał, że sama nazwa była zbyt lokalna, jednak nie można było znaleźć takiej, która byłaby bardziej ogólna. Rzeszowiacy stanowili niewielką grupę zróżnicowaną etnicznie. Ogromne znaczenie odgrywały tutaj dwa szlaki handlowe - z Krakowa przez Przemyśl do Kijowa oraz z Sandomierza przez Karpaty na Węgry. Grupa tworzyła osiadłą ludność polską zachodniej części dawnego województwa ruskiego. Między Rzeszowiakami, a Sandomierzanami zaznacza się bardzo wyraźna granica etnograficzna, która prawie w całości pokrywała się z granicą dawnych województw sandomierskiego i ruskiego..
Nowe formy osadnicze miały miejsce dzięki kolonizacji ludności niemieckiej i wołoskiej, a wprowadzenie zmian w uprawie pól skutkowały większymi plonami.
Główną oś wioski stanowiła droga biegnąca wzdłuż rzeki, a zabudowania ciągnęły się w jednym kierunku na całej jej długości. Gospodarstwa występowały jako:
- wielobudynkowe z dużą przestrzenią dla mieszkańców, ogrodem, stodołami czy wygonem dla bydła,
- jednobudynkowe, w których mieszkali najubożsi mieszkańcy, gdzie znajdowała się zarówno część mieszkalna, jak i szopa lub stajnia,
- czworoboczna, w której w obrębie kwadratu ustawiony był dom ze stajnią naprzeciwko i chlewem oraz parkanem po bokach.
Do połowy XX-wieku budynki były przede wszystkim drewniane. To właśnie dzięki Rzeszowiakom wykształciła się konstrukcja przysłupowa w budowaniu domów i stajni. Chałupy składały się z kilku pomieszczeń - części mieszkalnej - piekarni oraz izdebki oraz z komory przeznaczonej na warsztat gospodarza. Każde z tych pomieszczeń wyposażone było w potrzebne przedmioty, takie jak stoły, piece, kredens w piekarni, czy łóżko i skrzynia na odświętny strój w izdebce.
Źródło: Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej
Czym zajmowali się Rzeszowiacy?
Dzięki żyznym glebom ich głównym zajęciem była praca na roli. Poza tym popularne było tkactwo, szczególnie w okolicy Łańcuta i Przeworska. Kobiety zajmowały się przygotowywaniem pożywienia, oporządzaniem zwierząt, haftowały i dziergały.
Jak wyglądał strój Rzeszowiaków?
Na co dzień była to lniana koszula, u mężczyzn wpuszczona w spodnie i przepasana paskiem, u kobiet zaś w połączeniu z fartuchem, zapaską oraz kamizelką.
Chcesz jeszcze lepiej poznać dawnych Rzeszowian? Zachęcamy do obejrzenia filmu “ Etno-trip: Rzeszowiacy” zrealizowanego w Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej.